Δέκα προτάσεις για τον εορτασμό και τον οφειλόμενο αναστοχασμό, στις Σέρρες.
Το 2021 συμπληρώνονται 200 χρόνια από την έναρξη της επανάστασης των Ελλήνων εναντίον των Οθωμανών, με το κεντρικό διακύβευμα ‘’Ελευθερία ή Θάνατος’’.
Η επιτροπή ‘’Ελλάδα 2021’’ η οποία συστάθηκε από Έλληνες και ξένους, που ανήκουν σε διάφορους επιστημονικούς και κοινωνικούς χώρους, προκάλεσε δίκαιες ή αδικαιολόγητες αντιδράσεις και κριτικές, παραιτήσεις μελών, σύσταση άλλων επιτροπών όπως η ‘’ΤΙΜΗ ΣΤΟ 21’’.
Δεκατέσσερα κορυφαία, ιδρύματα της χώρας με ισχυρή οικονομική επιφάνεια, συμφώνησαν για μια σειρά δράσεων με τίτλο ‘’πρωτοβουλία 1821-2021’’.
Στον απολογισμό του έργου τους θα κριθούν όλοι. Καλές είναι οι πρωτοβουλίες ‘’από πάνω προς τα κάτω’’ ή απαιτείται όμως παράλληλα η ανάπτυξη πρωτοβουλιών ‘’από κάτω προς τα πάνω’’, ακηδεμόνευτων, που να ενεργοποιούν άτομα τοπικές κοινωνίες, συλλόγους, την τοπική αυτοδιοίκηση σε όλους τους βαθμούς της.
Ο Νομός Σερρών (σήμερα Περιφερειακή Ενότητα Σερρών) αποτελεί τον πιο πολυάριθμο σε χωριά Νομό της χώρας, ένα πολύχρωμο μωσαϊκό τοπικών κοινωνιών, ντόπιων ή προσφύγων από τις αλησμόνητες πατρίδες: Ανατολική Θράκη Μικρά Ασία, Πόντο, με τα δικά τους ιδιώματα και μικρές ή μεγάλες τοπικές ιστορίες.
Ο μεγάλος ξεσηκωμός του Γένους είχε τον αντίκτυπό του, μικρότερο ή μεγαλύτερο σε όλο τον Ελληνισμό και τις κοινότητες του. Οφείλουμε κάτι, σε ποιους το οφείλουμε, άξιζαν τις θυσίες των αγωνιστών αυτά που κατακτήσαμε ως χώρα, ως κοινωνία, που βρισκόμαστε σήμερα και που πάμε, τι έφταιξε, ποια λάθη έγιναν. Δίνονται διάφορες ερμηνείες και θα διατυπωθούν διάφορες θέσεις και απόψεις, κάποιες προκλητικές για την κοινή λογική.
Είναι ζητούμενο να κρατήσουμε καθαρό το μυαλό, να προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε τα γεγονότα της ιστορικής μας πορείας με καθαρή καρδιά, βγάζοντας τα δικά μας συμπεράσματα και αναλαμβάνοντας τις δικές μας ευθύνες.
Κύρια θέση του γράφοντος είναι ότι θα πρέπει να αναζητηθούν τρόποι κινητοποίησης των τοπικών κοινωνιών, πολιτιστικών συλλόγων, ιστοριοδιφών, ιστορικών επιστημόνων στην κατεύθυνση ανάδειξης και αξιοποίησης ‘’του απόηχου της επανάστασης του 1821’’. Παράλληλα δεν θα πρέπει να μείνουμε στο παρελθόν αλλά να αναστοχαστούμε για το μέλλον της πατρίδας και το μέλλον της πόλης των Σερρών, ως τοπική κοινωνία.
Ας μην τα περιμένουμε όλα από το κράτος. Παρά την άσχημη περίοδο που διανύουμε, με την οικονομική πίεση, την πανδημία , τις προκλήσεις της Τουρκίας, ‘’ο οβολός του λαού’’ σε χρήμα ή εθελοντική προσφορά, έχει τεράστια ψυχολογική σημασία. Ευχής έργο είναι κάποιες από τις προτάσεις που διατυπώνονται στα επόμενα να υλοποιηθούν με χορηγίες της τοπικής κοινωνίας και την ενεργοποίηση των τοπικών συλλόγων. Σημειωτέον ότι ο αδριάντας του Εμμανουήλ Παππά στην πλατεία Ελευθερίας των Σερρών, έργο του γλύπτη Περαντινού σε πεντελικό μάρμαρο, χρηματοδοτήθηκε από εισφορές και εράνους δασκάλων και μαθητών των Δήμων και κοινοτήτων Σερρών, μετά από σχετική πρωτοβουλία του επιθεωρητή της Β’ Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Σερρών Βασιλείου Παπαστεφάνου. Τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος έγιναν την 17η Μαΐου 1966 και στοίχισε 320.000 δρχ. (περίπου 80.000 ευρώ σημερινή αξία).
Πρόθεση του γράφοντος είναι να συμβάλλει στη συζήτηση για τον χαρακτήρα και το περιεχόμενο του εορτασμού των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821. Η δέσμη των δέκα προτάσεων που διατυπώνονται στα επόμενα απαιτείται να συζητηθούν από τα όργανα των τοπικών φορέων και από πολίτες και να επεξεργαστούν περαιτέρω, εφόσον θεωρηθεί σκόπιμη και εφικτή η υλοποίησή τους.
- Οργάνωση έκθεσης: Ο Εμμανουήλ (Μανωλάκης) Παππάς, η εποχή του και η επανάσταση στη Μακεδονία το 1821.
Ο Εμμανουήλ Παππάς αποτελεί την κορυφαία μορφή του αγώνα στο Νομό Σερρών στη Μακεδονία και ίσως στο Πανελλήνιο. ‘’Τα είχε όλα και τα έδωσε όλα στον αγώνα.’’ Η γνώση στο Πανελλήνιο για την προσωπικότητα και τη συμβολή του στην επανάσταση φαίνεται να είναι υποτιμημένη. Σε πρόσφατη έρευνα του ΚΕΦΙΜ το όνομά του δεν ήταν μέσα στις επιλογές των σημαντικών μορφών του αγώνα (περίπου 30) και απλά υπήρχε η δυνατότητα συμπλήρωσης του ονόματός του στην σχετική επιλογή «Άλλοι».
Χρέος των Σερραίων είναι η ανάδειξη της προσφοράς του Εμμανουήλ Παππά στο Πανελλήνιο, ώστε να βρει αυτός τη θέση που του αξίζει στη συνείδηση του λαού μας.
Το Λάβαρο των Μακεδονικών δυνάμεων της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 που υψώθηκε στη μάχη της Ρεντίνας, στις 17 Ιουνίου 1821, στη Μακεδονία, υπό την αρχηγία του Αρχιστράτηγου Εμμανουήλ Παπά, φυλάσσεται στην Ι. Μ. Εσφιγμένου στο Άγιον Όρος
Η προτεινόμενη έκθεση μπορεί να οργανωθεί στον εκθεσιακό χώρο του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη, με την ουσιαστική συμμετοχή Σερραίων Επιστημόνων και τοπικών Φορέων.
Επιλεκτικά αναφέρονται τα παρακάτω πιθανά εκθέματα:
- Το λάβαρο της Επανάστασης που φυλάσσεται στην Μονή Εσφιγμένου.
- Χειρόγραφα με αναφορές στα γεγονότα που φυλάσσονται στην ίδια Ι. Μονή.
- Σχετικά χειρόγραφα από το Αρχείο του Εμ. Παππά
- Κειμήλια του Ιερού Ναού Αγίου Αθανασίου Δοβίστας.
- Αναφορές στους Θρακιώτες αγωνιστές Χ’Αντώνη και τη Δόμνα Βισβίζη, με το πλοίο των οποίων ταξίδεψε ο Εμμανουήλ Παππάς προς την Ύδρα και πάνω του πέθανε.
- Σχετικά κειμήλια από ιδρύματα της νήσου Ύδρας
- Κειμήλια της Ι.Μ. Τιμίου Προδρόμου Σερρών
- Ο καπετάν Χάψας και η μάχη των Βασιλικών
- Ο Εμ. Παππάς και η προσωπικότητά του
- Η τραγική κατάληξη της Επανάστασης
Προτεινόμενοι εμπλεκόμενοι: Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ), Δήμοι Σερρών Εμμ. Παππά, Εφορία Αρχαιοτήτων Σερρών, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού.
- Δημιουργία ιστοσελίδας ή/και blog λογαριασμών σε κοινωνικά δίκτυα με θέμα: ‘’1821 και Νομός Σερρών, Ιστορία και απόηχος’’
Οι διαχειριστές μπορούν να καλέσουν το κοινό να συνεισφέρει με τοπικές και οικογενειακές ιστορίες δημοτικά τραγούδια, ευελπιστώντας να προκύψουν νέα στοιχεία.
Προτεινόμενοι εμπλεκόμενοι: ΣΕΡΡΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ, ΕΜΕΙΣ, άλλοι Σύλλογοι.
- Απαλλοτρίωση του οικοπέδου στις Σέρρες όπου βρισκόταν η κατοικία του Εμμανουήλ Παππά. Δημιουργία μνημείου ίσως με διεθνή διαγωνισμό, που να αναφέρεται στον μεγάλο πατριώτη και την οικογένειά του ‘’που τα είχαν όλα και τα έδωσαν όλα για την πατρίδα.’’
Προτεινόμενοι εμπλεκόμενοι: ΠΚΜ, Δήμος Σερρών, Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών
- Έκθεση επιλεγμένων εμβληματικών έργων ζωγραφικής κύρια της ‘’Σχολής του Μονάχου’’ με θέμα: Η επανάσταση του 1821 στην Τέχνη, από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, πιθανά στο Ζιντζιρλί Τζαμί.
Προτεινόμενοι εμπλεκόμενοι: Δήμος Σερρών, Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών, Εθνική Πινακοθήκη, Ιδιώτες Συλλέκτες, 14 Ιδρύματα.
- Έκθεση με θέμα: ‘’Τα όπλα του Αγώνα.’’ Με κειμήλια από τη συλλογή ιδιωτών συλλεκτών, επίσης πιθανά στο Ζιντζιρλί Τζαμί.
Προτεινόμενοι εμπλεκόμενοι: Τρεις ιδιώτες συλλέκτες (τα ονόματά τους διατίθενται), Δήμος Σερρών, ΠΚΜ, Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών
- Συμβολική χειρονομία αποκατάστασης των μαρμάρινων πλακών στην προτομή του Εμμανουήλ Παππά στην Ύδρα και οργάνωση Προσκυνηματικής εκδρομής στο νησί. Αποκατάσταση των φθορών στις δύο μαρμάρινες πλάκες της προτομής του Εμμανουήλ Παππά στην Ύδρα, οργάνωση, εφόσον το επιτρέψουν οι συνθήκες, εκδρομής Σερραϊκών Σωματείων, κατάθεση στεφάνων, μνημόσυνο στη μνήμη του Εμμανουήλ Παππά και των μελών της οικογένειάς του, επίσκεψη σε μουσεία και αξιοθέατα της Ύδρας.
Προτεινόμενοι εμπλεκόμενοι: Σερραϊκοί σύλλογοι, που θα εκδηλώσουν ενδιαφέρον.
Προτομή Εμμανουήλ Παππά, ‘Υδρα
Ιστορικό Αρχείο, Μουσείο ‘Υδρας (ΙΑΜΥ)
Στο πλαίσιο των εορτασμών των 200 χρόνων ως σημαντικές εξελίξεις στο χώρο του πολιτισμού για τις Σέρρες αλλά και Πανελλαδικά και επίσης δράσεις αναστοχασμού, για την περαιτέρω πορεία μας προτείνονται τα παρακάτω.
- Εγκαίνια του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης-Πινακοθήκη Κωνσταντίνος Ξενάκης.
Το Μουσείο Σύγχρονης-Τέχνης Πινακοθήκη Κωνσταντίνος Ξενάκης υλοποιείται στο πλαίσιο του έργου CULTURAL DIPOLE, όπου συμμετέχουν ως εταίροι: Ο Δήμος Σερρών (επικεφαλής εταίρος). Ο Δήμος Petrich της Βουλγαρίας το Α.Π.Θ. και το Δ.Π.Θ. Επίσης ως υποστηρικτές η ΣΕΡΡΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ και η Ε.Μ.Ε.Ι.Σ.
Η ολοκλήρωση παραλαβής και εγκατάστασης του εξοπλισμού καθώς επίσης και διάφορες άλλες εργασίες αναμένεται να ολοκληρωθούν προς το τέλος της Άνοιξης του 2021, οπότε και θα γίνουν και τα επίσημα εγκαίνια, όπως προβλέπεται από το έργο.
Πανελλαδικά πρόκειται για ένα πρωτοποριακό έργο του οποίου η συλλογή των έργων αποτελεί δωρεά στην πόλη και υλοποιήθηκε με χρηματοδότηση κύρια από το πρόγραμμα INTERREG Ελλάδα-Βουλγαρία, με την ενεργό συμμετοχή φορέων και ιδιωτών της πόλης. Το κτήριο θα θερμαίνεται-ψύχεται με Γεωθερμία και θα είναι σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης, θα περιλαμβάνει επίσης προβλέψεις προσβασιμότητας ΑμεΑ και διάφορους άλλους νεωτερισμούς.
Είναι μια μεγάλη ευκαιρία προβολής ενός νέου προσώπου της πόλης των Σερρών και θα πρέπει να αξιοποιηθεί κατάλληλα.
Προτεινόμενοι εμπλεκόμενοι: Δήμος Σερρών και λοιποί εταίροι του έργου CULTURAL DIPOLE, Διαχειριστική αρχή INTERREG Ελλάδα-Βουλγαρία.
- Το Πολιτιστικό πάρκο στο πρώην στρατόπεδο ΠΑΠΑΛΟΥΚΑ μια καταλυτική προοπτική για τις Σέρρες.
Παρουσίαση μιας πρότασης για το περιεχόμενο του Πολιτιστικού Πάρκου τις προοπτικές και προϋποθέσεις υλοποίησής του. Το Πολιτιστικό Πάρκο Σερρών αποτελεί ένα όραμα πνοής για την πόλη, τώρα που σχεδόν υλοποιήθηκε το Μουσείο Ξενάκη οι φορείς της πόλης, οι πολίτες πρέπει να προχωρήσουν συγκροτημένα και με αυτοπεποίθηση στην οριστικοποίηση του σχεδιασμού και στην έναρξη υλοποίησής του.
Προτεινόμενοι εμπλεκόμενοι: ΣΕΡΡΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ, Δήμος Σερρών
Πρόταση χρήσεων Γης: Καθηγητής Αρ. Νανιόπουλος, ΣΕΡΡΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ
- Οργάνωση ‘’Διαδικτυακής εσπερίδας’’ διάρκειας περίπου 2 ωρών με θέμα: Αναστοχασμοί πάνω στην Επανάσταση του 1821. Τι θυσιάστηκε τι πετύχαμε ως χώρα, ως έθνος, άξιζε τον κόπο; Που πάμε;
Μπορεί να προσκληθούν εξέχουσες προσωπικότητες της χώρας σε μια διαδικτυακή παρουσίαση-συζήτηση.
Ο κάθε ομιλητής θα έχει περιορισμένο χρόνο παρουσίασης ενώ το κοινό θα μπορεί να υποβάλλει ερωτήσεις-τοποθετήσεις διαδικτυακά μέσω της πλατφόρμας ή/και των μέσων κοινωνικής Δικτύωσης. Προτεινόμενοι εμπλεκόμενοι: ΣΕΡΡΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ, Ε.Μ.Ε.Ι.Σ.
- Οργάνωση ‘’Διαδικτυακής εσπερίδας’’ διάρκειας περίπου 2-3 ωρών με θέμα: Αναστοχασμοί στην πορεία της πόλης των Σερρών.
Η χρονογραμμή της πόλης (timeline) με τα κύρια γεγονότα που σημάδεψαν την εξέλιξή της.
Τι πετύχαμε, που πάμε ποιοι πρέπει να είναι οι κύριοι στόχοι συνδιαμόρφωσης ενός οράματος για την πόλη.
Εδώ μπορεί να γίνουν με τη μορφή 5’ -10’ τοποθετήσεων, από πρόσωπα και φορείς κύρια της πόλης που θα προσκληθούν. Ο κάθε ομιλητής θα έχει περιορισμένο χρόνο παρουσίασης, ενώ το κοινό θα μπορεί να υποβάλλει ερωτήσεις-τοποθετήσεις διαδικτυακά μέσω της πλατφόρμας ή/και των μέσων κοινωνικής Δικτύωσης με τρόπους που θα ανακοινωθούν.
Προτεινόμενοι εμπλεκόμενοι: ΣΕΡΡΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ, Ε.Μ.Ε.Ι.Σ.
Αριστοτέλης Νανιόπουλος
Καθηγητής Α.Π.Θ.
Πρόεδρος του σωματείου ΣΕΡΡΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ